Οι θρυλικές μάχες στη λιμνοθάλασα, η αυτοθυσία των αγωνιστών και η εισβολή των Τούρκων στο Αιτωλικό που αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για το πολιορκημένο Μεσολόγγι…

Όσο κράταγε η πολιορκία του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού, οι αμυνόμενοι Έλληνες είχαν οχυρώσει όλα τα νησιά της λιμνοθάλασσας ώστε να εξασφαλίσουν με καλύτερο τρόπο την αντίσταση στις τούρκικες επιθέσεις.

Ωστόσο, την 1η Μαρτίου του 1826 οι ορδές των Τούρκων, αφού επικράτησαν τελικά στις μικρές ηρωικές νησίδες της λιμνοθάλασσας, εισέβαλαν στο Αιτωλικό το οποίο τους παραδόθηκε από τον Γαλάνη Μαγαπάνο και τον Τάτση Μαγγίνα.

Ας δούμε όμως το χρονικό της εισβολής στο Αιτωλικό και τις θρυλικές μάχες που προηγήθηκαν στο Βασιλάδι και τον Ντολμά…

Η άλωση στο Βασιλάδι

Αρχικά, η κατεύθυνση των Τούρκων προς το Αιτωλικό άρχισε το πρωί της 25ης Φεβρουαρίου όταν σαράντα εχθρικά πλοιάρια, με 30 στρατιώτες το καθένα, ξεκίνησαν από τις Αλυκές, ταυτόχρονα με 20 λέμβους που είχαν κατεβάσει οι φρεγάτες του μουσουλμανικού στόλου.

Έτσι, όλα μαζί κινήθηκαν πρός το Βασιλάδι, σημαντικό προπύργιο για την άμυνα του Μεσολογγίου, όπου επιχείρησαν διαδοχικές επιθέσεις, αλλά αποκρούστηκαν από τα 14 κανόνια και τους 80 στρατιώτες του Σπύρου Πεταλούδη, υπευθύνου για την άμυνα της βραχονησίδας.

Δυστυχώς, κατά την αντίσταση στο Βασιλάδι, η απροσεξία του δεκάχρονου γιου του Παπαλουκά, που βρισκόταν στην πυριτιδαποθήκη του οχυρού και μοίραζε φυσέκια στους αγωνιστές, προκάλεσε μια έκρηξη, η οποία σκότωσε ακαριαία εννέα αμυνόμενους και κατέστρεψε όλα τα πυρομαχικά. Μετά από αυτό το γεγονός, η εξέλιξη της μάχης ήταν προδιαγεγραμμένη…

“Τότε, αφού κοντεύανε να σωθούν και τα φυσέκια που κάθε παλικάρι είχε απάνου του, άφησαν το νησάκι και περάσανε φανερά, ενώ τ’ αράπικα κανόνια και ντουφέκια δουλεύανε με λύσσα γύρω τους, και βγήκανε στό νησί τής Τουρλίδας, κι από κει περπατώντας μέσα στο νερό κι’ ακολουθώντας ένα μονοπάτι κρυφό, τα Κάκαρα, γλυτώσανε στο Μεσολόγγι, τριάντα όλοι τους. Μα το έρημο Βασιλάδι χάθηκε, κι’ αυτό ήταν χαμός όχι μικρός για τη Μεγάλη Φρουρά.” (Νικόλαος Δημητρίου Μακρή, Ιστορία του Μεσολογγίου).

Μεταξύ των νεκρών υπερασπιστών του Βασιλαδίου ήταν ο Σπύρος Πεταλούδης, ο Αναστάσης Παπαλουκάς, ο Σπύρος Ραζής, ο Ασημάκης Ζορμπάς και ο Ιταλός φιλέλληνας Γιακουμότσι.

Η Μάχη του Ντολμά

Ήταν 28 Φεβρουαρίου του 1826 όταν οι Τούρκοι μετά την άλωση του Βασιλαδίου περικυκλώνουν το μικρό νησάκι Ντολμάς της λιμνοθάλασσας, λίγο νοτιότερα από το Ανατολικό (Αιτωλικό).

Εκεί, ο Γρηγόριος Λιακατάς με 200 παλληκάρια από το Αιτωλικό και όλη την ευρύτερη περιοχή του Ασπροποτάμου είχε αναλάβει την υπεράσπιση του Ντολμά, όπου αποτελούσε το τελευταίο οχυρό του Αιτωλικού. Μάλιστα, πριν την σύγκρουση τους μάζεψε και τους είπε: «Εμείς οι λίγοι όπου βρεθήκαμε εδώ θα βαστάξουμε ετούτη την ντάπια και αν ο Θεός βοηθήσει και νικήσουμε το νάμι (τιμή) είναι δικό μας. Μιντάτι (βοήθεια), δεν καρτεράμε από πουθενά».

Από το Μεσολόγγι βλέποντας τον Ντολμά να κινδυνεύει, έκαναν μια ακόμη παράτολμη έξοδο επιτιθέμενοι στο στρατόπεδο των Τούρκων, ελπίζοντας με αυτό τον αντιπερισπασμό να τους αναγκάσουν να φύγουν άπρακτοι από τον Ντολμά.

Παρόλο που ο αντιπερισπασμός των Ελλήνων στο Μεσολόγγι ήταν απόλυτα επιτυχής καθώς σκότωσαν πάνω από 500 εχθρούς και γύρισαν πίσω με πολλά λάφυρα, ο Ντολμάς δεν μπόρεσε να αντέξει. Ο αρχηγός του Στρατηγός Γρηγόρης Λιακατάς και πολλά από τα παλληκάρια του πέφτουν νεκροί.

Τρεις αγωνιστές παλεύοντας σαν λιοντάρια κατάφεραν να γλυτώσουν και, βαριά πληγωμένοι, να καταφύγουν στο Αιτωλικό και να ειδοποιήσουν τους κατοίκους να το εγκαταλείψουν αμέσως.

Έτσι, πολλοί Αιτωλικιώτες διασκορπίστηκαν στη γύρω περιοχή για να γλυτώσουν. Αρκετοί κατευθύνθηκαν προς τη τοποθεσία Ψηλή Παναγιά, εκεί όπου τα κλάματα των μικρών παιδιών, πρόδωσαν το κρησφύγετό τους και οι Τούρκοι τους σκότωσαν. Αυτός είναι και ο λόγος που γιορτάζουμε την Αγια Αγάθη και έχει καθιερωθεί το ομώνυμο πανηγύρι.

Η παράδοση του Αιτωλικού

Αφού έπεσαν το Βασιλάδι και ο Ντολμάς, οι μουσουλμάνοι επικέντρωσαν όλες τους τις προσπάθειες για την εισβολή στο Αιτωλικό. Έτσι, την 1η Μαρτίου του 1826 οι Αιτωλικιώτες έστειλαν αντιπροσωπεία με λευκή σημαία στον Ιμπραήμ που δέχθηκε την παράδοση της πόλης. Ο Κιουταχής επικύρωσε την παράδοση με έναν όρο: Να μεταφέρει ασφαλείς όλους τους Αιτωλικιώτες στην Άρτα και να τους σιτίσει για ένα μήνα.

Οι πρόκριτοι Τάτσης Μαγγίνας και Γαλάνης Μεγαπάνος κρατήθηκαν αιχμάλωτοι από τον Κιουταχή και σύμφωνα με τους ιστορικούς συνεργάστηκαν στην προσπάθεια να πείσουν τους ομογενείς τους να προσκυνήσουν τον σερασκέρη της Ρούμελης.

Τέλος, από τη μια η απώλεια του Αιτωλικού αποτέλεσα ένα βαρύ πλήγμα για το πολιορκημένο Μεσολόγγι, αλλά από την άλλη όταν οι Μεσολογγίτες έμαθαν ότι Τούρκοι ξεχώρισαν τα παιδιά και τις νεαρότερες γυναίκες για τα χαρέμια των πασάδων, αυτό δυνάμωσε τη θέληση τους για αντίσταση και προκειμένου να παραδοθούν οδηγήθηκαν στην ηρωική και τραγική έξοδο του Απρίλη του 1826.

Από το βιβλίο «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» του Σπυρίδωνος Τρικούπη.

Πηγή: iaitoloakarnania.gr