Αστακός: Η “μικρογραφία” του νομού Αιτωλοακαρνανίας (www.maxmag.gr)

Η ιστορία του Αστακού στο πέρασμα του χρόνου

Η μικρή αυτή κωμόπολη πήρε το όνομα της από το μυθικό Αστακό, που σύμφωνα με το Μελέτιο ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Ολίβιας. Είναι ήδη γνωστή από τους προϊστορικούς χρόνους και τα ερείπια της αρχαίας πόλης, που μπορεί κανείς σήμερα να συναντήσει στο βόρειο τμήμα της περιοχής. Οι πρώτοι κάτοικοι του Αστακού και της ενδοχώρας του Ξηρομέρου ήταν Κάρες και Λέλεγες. Η ανάμειξη αυτών των πρωτοελληνικών φύλων με τα δωρικά φύλα «γέννησε» τους Ακαρνάνες της κλασικής εποχής. Ο Αστακός κατά την εποχή του Τρωικού πολέμου ανήκε στην επικράτεια του θρυλικού βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα, γεγονός που συνέβαλε στην επινόηση πολλών μύθων από τους ντόπιους. Βάσει ενός από αυτούς η περιοχή του Δραγαμέστου αποτελεί τη μυθική χώρα των Κυκλώπων, όπου υπάρχει και η σπηλιά του ξακουστού Κύκλωπα, Πολύφημου.

Σε όλη τη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου οι Αστακιώτες παρέμειναν στο πλευρό των Αθηναίων. Στη πρώτη φάση του πολέμου μάλιστα διενεργήθηκαν πολλές ναυτικές επιχειρήσεις στα ανοιχτά του κόλπου του Αστακού από Αθηναίους, Κορίνθιους και Κερκυραίους. Κατά την ελληνιστική περίοδο ο τόπος βίωνε μια γενικότερη ακμή, η οποία διήρκησε έως τη Ρωμαϊκή κατάκτηση το 30 π.Χ. Με τη θεμελίωση της άκτιας Νικόπολης οι κάτοικοι του Αστακού αλλά και της Ακαρνανίας γενικότερα στράφηκαν προς τα εκεί και δημιούργησαν τις οικίες τους. Μέχρι τη βυζαντινή περίοδο τα ίχνη της πόλης χάνονται και η ύπαιθρος της ερημώνει καθώς επίκεντρο κάθε δραστηριότητας και συναλλαγής ήταν το Κάστρο του Δραγαμέστου και η γύρω περιοχή.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 ο Αστακός, όπως και όλη η Αιτωλοακαρνανία, περιήλθε στο δεσποτάτο της Ηπείρου. Έπειτα από τη πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας κι αφού πλέον οι Οθωμανοί άρχισαν να κυριαρχούν η περιοχή βρισκόταν υπό την εξουσία της Υψηλής πύλης. Αν και για κάποιο σύντομο χρονικό διάστημα γνώρισε την κυριαρχία των Βενετών η συνθήκη του Κάρλοβιτς «επέστρεψε» και πάλι την πόλη στους Οθωμανούς.

Ο σύγχρονος Αστακός άρχισε να δημιουργείται από το 1700 με κατοίκους προερχόμενους από τα Ιόνια νησιά, την Ήπειρο και την Ευρυτανία. Αξίζει να σημειωθεί πως για ένα μικρό χρονικό διάστημα η περιοχή πέρασε στα χέρια των Γάλλων , αφού πρώτα γνώρισε σημαντική ανάπτυξη του εξαγωγικού εμπορίου προς τη Γαλλία. Όσον αφορά το εμπόριο τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας ο Αλή Πασάς χρησιμοποίησε το λιμάνι του Αστακού για εμπόριο βελανιδιού, ξυλείας, κρέατος, σιταριού και καλαμποκιού.

Επιπρόσθετα, ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή της πόλης στον ξεσηκωμό του 1821 καθώς για κάποιο διάστημα στρατοπέδευσαν εκεί ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και μετέπειτα ο Γεώργιος Καραϊσκάκης κι ο Τσωρτς. Στον κόλπο του Αστακού έλαβε μέρος και η γνωστή ναυμαχία του Δραγαμέστου, η οποία καθόρισε σε σημαντικό βαθμό το αποτέλεσμα της δεύτερης πολιορκίας του Μεσολογγίου. Συγκεκριμένα στις 6 Νοεμβρίου 1825 ο ναύαρχος Μιαούλης νίκησε τα 80 τουρκοαιγυπτιακά πλοία του Μωχάμετ Αλή, πατέρα του Αλή Πασά. Μετά την απελευθέρωση από το τουρκικό ζυγό η περιοχή άρχισε να μετασχηματίζεται σε κοινωνικό επίπεδο ενώ παράλληλα ξεκίνησαν να δημιουργούνται και νέα χωριά, όπως το σημερινό “Καραϊσκάκης Αιτωλοακαρνανίας” που ονομάστηκε έτσι διότι εκεί παρέταξε το στράτευμα του ο στρατηγός. Ακόμη, ιδιαίτερης σημασίας χρήζει και το γεγονός, ότι στο δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα χτίστηκαν στον Αστακό διάφορα νεοκλασικά κτήρια, τα οποία ανακηρύχθηκαν από το κράτος διατηρητέα.

Το κάστρο της Δραγαμέστου

Εκτός από τα ερείπια της αρχαίας πόλης στο βόρειο τμήμα του Αστακού βρίσκονται και τα ερείπια των οχυρώσεων της μεσαιωνικής Δραγαμέστου. Η έκταση της τοποθεσίας είναι 108 στρέμματα και η οχύρωση χωρίζεται σε δύο μέρη με ένα διατείχισμα ύψους 410 μέτρων περίπου. Το αρχαίο τείχος χτίστηκε σε φυσικό υπόστρωμα με πλίνθινη ανωδομή. Ένα τμήμα του μάλιστα χρησίμευσε ως βάση για την οικοδόμηση του μεσαιωνικού τείχους. Στο εσωτερικό του περιβόλου των τειχών του βυζαντινού τομέα σήμερα διασώζονται ερείπια από τρεις ναούς: μια τρίκλιτη βασιλική της Αγίας Αικατερίνης, ένας σταυροεπίστεγος ναός του 10^ου αιώνα και μια μονόχωρη βασιλική. Στη νότια πλευρά της αρχαίας πόλης συναντάμε ένα μικρό ναό που είναι αφιερωμένος στην Αγία Κυριακή. Είναι επίσης γεγονός πως έχουν βρεθεί θεμέλια κτηρίων που δε γνωρίζουμε κάποια ενδεχόμενη χρήση τους. Πάντως η ύπαρξη του κάστρου αλλά και τα αξιοσημείωτα παλαιοχριστιανικά ευρήματα επιβεβαιώνουν την αδιάκοπη κατοίκηση της περιοχής κι αναδεικνύουν τον μεσαιωνικό-βυζαντινό χαρακτήρα της.