To akarnanika.blogspot.com κοινοποιεί ένα αφιέρωμα στην Μονή που βρίσκεται στους πρόποδες της κορυφής των Ακαρνανικών Καλαβούνι.
Η Μονή Ζαπατίνας ή Ζαμπατίνας βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού Ζάβιτσα (από το 1927 Αρχοντοχώρι) στους πρόποδες της κορυφής των Ακαρνανικών Καλαβούνι. Σύμφωνα με την παράδοση, το πρώτο όνομα του χωριού ήταν Τσοπάνος.
Πήρε το όνομα από την πρώτη οικογένεια κτηνοτρόφων που εγκαταστάθηκε εκεί. Το χωριό είναι παλαιότατο και ήταν χτισμένο βορειοανατολικά στη θέση…
Αρχοντικά, όπου σώζονται τα λείψανά του. Ιστορικά το χωριό χρονολογείται από τον 5ο π.Χ. αιώνα. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου τάχθηκε με το πλευρό των Αθηναίων. Το μέρος που χτίστηκε του εξασφάλιζε προστασία, κυρίως από τη θάλασσα και τους πειρατές που κατά καιρούς λεηλατούσαν τα παράλια της Ακαρνανίας. Στη σημερινή θέση το χωριό άρχισε να μεταφέρεται σταδιακά από τον 16ο μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα.
το καθολικό είναι ρυθμού Βασιλικής μονόκλιτος, χωρίς νάρθηκα και έχει μήκος 9 μέτρα και πλάτος 4,5 μέτρα, είναι χτισμένο από ντόπιο, όπως και ο περίβολος της Μονής και τα άλλα παραστατικά της σε οριζόντιες στρώσεις χωρίς πλίνθους στους αρμούς.
Η Μονή Ζαπατίνας λέγεται ότι χτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από κάποιον που ονομάζονταν Ζαπατίνας. Σύμφωνα με την παράδοση βοσκοί είδαν ένα βράδι ένα φως και πήγαν να δουν τι είναι. Τότε βρήκαν την εικόνα της Παναγίας που λαμποκοπούσε. Όταν έγινε γνωστή η εύρεση της εικόνας ήρθε ο Ζαπατίνας από την Πελοπόννησο να προσκυνήσει. Όταν είδε την εικόνα γνώρισε ότι ήταν η δική του, που είχε χαθεί μυστηριωδώς από το σπίτι του. Αφού έπεισε τους τσοπάνους, ότι ήταν δική του, την πήρε πίσω στο σπίτι του. Όμως η εικόνα χάθηκε πάλι και βρέθηκε πίσω στο ίδιο μέρος. Ήρθε πάλι ο Ζαπατίνας και, αφού πούλησε την περιουσία του έχτισε μοναστήρι και έγινε ο ίδιος ο πρώτος ηγούμενος του.
Οι κάτοικοι πιστεύουν ότι την εικόνα της Παναγίας την ζωγράφισε ο ίδιος ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Βρέθηκε από τσοπάνηδες στα κτήματά τους ύστερα από μια φωτεινή λάμψη που εξέπεμψε. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Τούρκοι έσφαξαν όλους του καλόγερους εκτός από τον ηγούμενο. Στα δύσκολα αυτά χρόνια υπήρξε και κρυφό σχολείο.
Στην Επανάσταση το Μοναστήρι πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες, αφού εκεί έβρισκαν καταφύγιο κυνηγημένοι, κυρίως Ηπειρώτες. Πολλοί Ηπειρώτες μετά την καταστροφή των Καλαρρυτών, του Συράκου,, αλλά και άλλων χωριών της Άρτας και όλης της Ηπείρου κατέβηκαν στην Επαναστατημένη Ακαρνανία και από εκεί περνούσαν στον Κάλαμο και τα Επτάνησα μέσω της ρεματιάς της Βερίνας. Μετά την Επανάσταση η Μονή έμεινε με ένα καλόγερο, τον οποίο ένα βράδυ έπιασαν οι ληστές και του ζητούσαν τα χρήματα της Μονής. Αυτός δεν τα έδινε και τον έδεσαν σε ένα δέντρο, του έλεγε ότι δεν έχει χρήματα, αλλά αυτοί δεν τον πίστευαν. Το πιο πιθανό ήταν να μην είχε χρήματα η Μονή, αφού είχε χάσει πολλά από τα κτήματά της. Από τα βασανιστήρια ο άτυχος καλόγερος υπέφερε πολλά, την άλλη μέρα τον βρήκαν οι Ζαβιτσάνοι κρεμασμένο στο δέντρο.
Γνωστοί ηγούμενοι διετέλεσαν: 1) Ο αρχιμανδρίτης Νικηφόρος Ζαβογιάννης από τη Ζάβιτσα. Ο Νικηφόρος είχε μεγάλη προσφορά στον Αγώνα. Ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και κατηχητής. Έλαβε μέρος και στον ένοπλο αγώνα.. 2) Ο Μπέτζος Ιερώνυμος από τη Ζάβιτσα. που έλαβε μέρος στις μάχες του Αετού, της Ζαμπατίνας κ.α.
Γνωστός είναι και ο μοναχός ο Χρυσόστομος Καρούσος που έλαβε μέρος στον Αγώνα όμως πιάστηκε αιχμάλωτος στο Βραχώρι και οι Τούρκοι τον έπνιξαν στον Αχελώου.
Σήμερα σώζεται το καθολικό της Μονής, ο περόχτιστος περίβολος, τα ερείπια των κελιών και απ’ έξω η στέρνα της. Ο ναός έχει πολλές τοιχογραφίες, όμως δεν διακρίνονται καλά, αφού έχουν ασβεστωθεί.
Η Μονή διαλύθηκε μετά την Επανάσταση επί Όθωνα και η περιουσία της Εκποιήθηκε με διάταγμα της Αντιβασιλείας. Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου όπου είναι τα ενιαήμερα της Παναγίας. Τη μέρα αυτή τελείται η Θεία λειτουργία και την επισκέπτονται πλήθος πιστών.
Αιτωλοακαρνανικός Τύπος (Μάιος 2007).
