Του Λίνου Υφαντή,

O Φραντσέσκο Φόσκαρι (Franciscus Foscari) ήταν Ενετός Δόγης και σημαίνων μέλος της οικογένειας Φόσκαρι. Στο Αγρίνιο υπάρχει επίσης μια τοποθεσία και παλιά γειτονιά-συνοικία που φέρνει πανομοιότυπό όνομα, η Φούσκαρη. Άραγε ποια είναι η σχέση του Βενετού Δόγη με την πόλη μας;

Σύμφωνα με τον Κ.Δ.Μαραγιάννη  Φούσκαρη λέγεται η συνοικία και η ευρύτερη περιοχή βορειοδυτικά, δυτικά και Νοτιοδυτικά (όπου η συνοικία Αγίου Δημητρίου) της πλατείας Χατζοπούλου. Εκεί κατοικούσαν εργάτες της οικογένειας των Δόγηδων της Βενετίας Φόσκαρι. Στον χάρτη του κτηματολογίου του Αγρινίου αναγράφεται ως περιοχή “Φούσκαρι” χώρος νοτιοδυτικά του Εθνικού Σταδίου, όχι βέβαια μέσα στον αστικό ιστό αλλά με τον ίδιο προσανατολισμό. Μάλιστα στο κτηματολόγιο γράφεται το ρ με “Ι”αντί με “η” στο τέλος παραπέμποντας στο βενετικό επώνυμο Φόσκαρι. Ορθογραφικό λάθος; Σύμπτωση η πράγματι προέλευση από το ίδιο όνομα;

Υπήρχε λοιπόν η περίπτωση η Φούσκαρη (ι) Αγρινίου να πήρε το όνομά της από τον εικονιζόμενο Βενετό Δόγη ή από εργάτες που έμεναν εκεί;

Η απάντηση μοιάζει να είναι θετική.  Ας δούμε τι λέει ο φάκελος “Foscari” που ερεύνησε η Χρύσα Μαλτέζου στα αρχεία της Βενετίας.

Πράγματι ο θείος του εικονιζόμενου Φραντσέσκο ονόματι Φραγκίσκος Φόσκαρη πάτησε πόδι στην Αιτωλοακαρνανία πέρνοντας το κάστρο του Δραγαμεστού στις δυτικές ακτές της το 1375 περίπου. Τότε τον έλεγχο της υπόλοιπης Αιτωλικής πεδιάδας είχε ο Σγουρός Μπούα Σπάτα. Ο Φόσκαρη παντρεύεται την κόρη του  Sterina πιθανόν το 1386, αποκτώντας έτσι φεουδαρχικά δικαιώματα στην περιοχή, δηλαδή μεγάλες εκτάσεις γης.

Αυτό όμως δεν θα κρατήσει για πολύ, διότι τρεις δεκαετίας μετά μια άλλη μεγάλη οικογένεια της Ιταλικής χερσονήσου οι Λομβαρδοί  Τόκκοι πατούν γερά πόδι στην Αιτωλοακαρνανία και η σχέση τους γίνεται πλέον ανταγωνιστική με τους Φόσκαρι. Πράγματι ο εικονιζόμενος Φραντσέσκο  Φόσκαρη παρεμβαίνει ως μεσολαβητής μεταξύ των συγγενών του και του θείου του. Οι διαπραγματεύσεις κρατάνε χρόνια τόσο για το κάστρο του Δραγαμέστο όσο και για την Αιτωλική ενδοχώρα. Τις συνεχίζουν οι απόγονοι Φίλιππος Φόσκαρι και Ερκούλιο (Ηρακλής) Τόκκος, νόθος γιος του Κάρολου, ο οποίος αργότερα βέβαια παντρεύτηκε και αυτός την άλλη κόρη του Σγουρού Σπάτα αποκτώντας σχέση εξ αγχιστείας με τους Τόκκους.  Αν και οι Φόσκαρι πρώτα εκδιώχθηκαν, τη διαμάχη μεταξύ τους έλυσε η παρουσία των Τούρκων που εκδίωξε όλες αυτές τις οικογένειες ευγενών από την περιοχή.

Οι Φόσκαρι εκτός από το Δραγαμέστο ενεπλάκησαν με τη Ναύπακτο και το 1408 την απέσπασαν ουσιαστικά από τον Μπούα Σπάτα. O Φϊλιππος συνέχισε να έχει σχέσεις με τους Βυζαντινούς και τους Παλαιολόγους.

Συμπέρασμα: Οι Φόσκαρι πάτησαν πόδι στην Αιτωλική γη μέσω του Δραγαμέστου και μέσω του γάμου του Φραγκίσκου με την κόρη του Μπούα Σπάτα Sterina. Αυτή είναι η μόνη εξήγηση ότι για δυο δεκαετίες μέχρι να έρθουν δυναμικά οι Τόκκοι και αργότερα οι Τούρκοι είχαν ίσως κομμάτια γης στην Αιτωλική ενδοχώρα. Σημαίνων πρόσωπο για αυτούς ήταν ο εικονιζόμενος ανιψιός, ο οποίος κινούσε τις Ενετικές δυνάμεις στην Αιτωλοακαρνανία όποτε ήθελε.

Τώρα το πως  το όνομα Φόσκαρι έφτασε στη γειτονιά αυτή του Αγρινίου, ο φάκελος Φόσκαρι δεν το εξηγεί. Ο μόνος συνειρμός είναι να ήταν κομμάτι γης που να το κρατούσε ο Μπούα Σπάτα και να το έδωσε στον Φραγκίσκο Φόσκαρι ως προίκα. Μέχρι τότε το μεσαιωνικό όνομα Φόσκαρι θα μας το θυμίζει μόνο το ξεχασμένο στο κτηματολόγιο τοπωνύμιο του Αγρινίου.

Με πληροφορίες από:

Χρύσα Μαλτέζου, Προσωπογραφικά βυζαντινής Πελοποννήσου και ενετοκρατούμενου ελληνικού χώρου (με αφορμή τον φάκελο Foscari της Βενετίας). Βυζαντινά Σύμμεικτα, Αθήνα, Vol 5, 1983.

Κ.Δ. Μαραγιάννη, το Αγρίνιο. Αθήνα: Πάραλος, 2011. http://www.epoxi.gr/place7.htm
https://el.wikipedia.org/wiki/Φραντσέσκο_Φόσκαρι

agrinionews.gr