Γράφει η Σεβαστή Κωνσταντινίδη Ρεκατσίνα

Το μεγάλο ύψος ανάπτυξης των καλλιεργούμενων ελαιόδενδρων της Λευκάδας ποικιλίας σε ποσοστό 98% Ασπροληάς ή Λευκολιάς (δένδρα ύψους 12-18 μ.) καθιστούσε από παλιά το λιομάζωμα πολύ επίπονη εργασία. Ο τρόπος απόρριψης των ελιών, η για ημέρες παραμονή τους στα ελαιόπανα μέχρι τη συλλογή και τη μεταφορά τους προς επεξεργασία στα ελαιοτριβεία υπονόμευαν για χρόνια την ποιότητα του παραγόμενου λαδιού του νησιού…

Το ράβδισμα των ελιών με «λούρους» (μακριά λεπτά ξύλα), προκαλούσε ζημιά στον καρπό. Ενδεικτική η αναφορά σε βιβλίο οδηγιών (έτους 1926) που εκδόθηκε από την Ελληνική Γεωργική Εταιρεία και συντάκτη το Νομογεωπόνο Κέρκυρας-Κεφαληνίας Νίκο Λύχνο, … : «… ο ηρτημένος καρπός κτυπάται, σχίζεται καί καταστρέφεται μέ τό ράβδισμα τό δε λάδι πού δα γίνη θά είναι κακής ποιότητος».

Ακολουθούσε το «λιομάζωμα», το «λίχνισμα» (για να φύγουν τα φύλλα) και το «σάκιασμα» (τοποθέτηση των ελιών σε σακιά) το οποίο επίσης σύμφωνα με το κ. Λύχνο δεν ήταν το ενδεδειγμένο αφού «… οί έληές εκεί μέσα κτυπούνται, σχίζονται, άνάπτουν καί κάμνουν λάδι βρωμερό καί ταγγό»).

Σε σχετική έκθεση του Τμήματος Αγροτ. Ανάπτυξης της Λευκάδας (2004-2005) αναφέρεται επίσης : «Το δόγμα «απ’ το λιοστάσι στο λιοτρίβι» δεν υπάρχει στη Λευκάδα. Μεταξύ συγκομιδής και ελαιοποίησης δυνατόν να μεσολαβήσει διάστημα 20 – 40 ημερών!!! Ο καρπός κατά την περίοδο αυτή δεν παραμένει έστω σε υφασμάτινα σακιά (από γιούτα), αλλά μέσα σε νάιλον σάκους, ασφυκτικά κλεισμένους. Η οξύτητα πολλές φορές ξεπερνάει το 10%!!»

Οι συλλεγμένες ελιές μεταφέρονταν σε ιδιωτικά ιππήλατα ελαιοτριβεία ή ιδιοκτησίας του αγροτικού συνεταιρισμού (ΤΑΟΛ) όπου τις άδειαζαν λίγες-λίγες στο «κατωλίθι» (κυκλική λεκάνη-αλώνι) επάνω στην οποία κινούνταν δύο πέτρινα λιθάρια που ενωμένα μεταξύ τους με έναν οριζόντιο άξονα περιστροφής και στηριγμένα στην οροφή του λιτρουβιού γύριζαν κυκλικά με την βοήθεια αλόγων κυρίως. Όπως αναφέρεται σε διάφορα σχετικά κείμενα για να μη ζαλίζονται από τη συνεχόμενη κυκλική κίνηση τα ζώα τους έδεναν τα μάτια.

Τον αλεσμένο (πολτοποιημένο) ελαιόκαρπο τον τοποθετούσαν στη συνέχεια σε πιεστήρια επάνω σε κυκλικά «σφυρίδια» ή «τσόλια» που ήταν πλεγμένα από σπάρτο (φυτό) ή από σκληρές τρίχες ζώων.

Παλιά «τσόλια» συναντούσε κανείς συχνά σε πολλά φτωχικά νοικοκυριά καθώς όταν φθείρονταν τα χρησιμοποιούσαν για στρωσίδια.

Τα «τσόλια» συγκρατούσαν το στέρεο μέρος του καρπού ενώ επέτρεπαν στο λάδι να ρέει μέσα σε δοχεία συλλογής.

Οι λαδέμποροι τις μεγάλες ποσότητες λαδιού τις τοποθετούσαν σε «πύλες» (πέτρινες αποθηκευτικές δεξαμενές κατασκευασμένες από πελεκητή μαλακιά πέτρα (ψωμόπετρα) (όπως αναφέρει στο Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – ο Πανταζής Κοντομίχης) και αφού τραβετζάρονταν (Μετάγγισις υγρού από δοχείου εἰς ἕτερον σύμφωνα με τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορου Λάζαρη) με σκοπό να συλλέγεται κάθε φορά το καθαρό λάδι και να παραμένει στον πάτο η «μούργα» (το κατακάθι του λαδιού), με τον καιρό το λάδι κατέληγε να είναι «λαμπάντε». (Δηλαδή καθαρό, διαφανές, διαυγές). Εξ’ ου και η έκφραση: “Έχω λάδι λαμπάντε” ή “Εβγήκα λάδι, λαμπάντες, στο δικαστήριο”. (Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης).

Οι ευνοϊκές κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες του νησιού, οι νέες μέθοδοι καλλιέργειας, συλλογής και άμεσης παραγωγής σε σύγχρονα ελαιοτριβεία και κυρίως η προσήλωση των νέων καλλιεργητών στις επιβαλλόμενες πρακτικές συλλογής των ελιών και παραγωγής του λαδιού, αποκατέστησαν σιγά-σιγά τη φήμη του Λευκαδίτικου λαδιού. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η ποιότητα του ελαιόλαδου εξαρτάται από την άμεση επεξεργασία του καρπού και την καθαριότητα των μηχανημάτων του ελαιοτριβείου.

Σήμερα το άριστα παραγόμενο και τυποποιημένο ελαιόλαδο Λευκαδίων ελαιοπαραγωγών-τυποποιητών έχει τύχει βραβεύσεων σε σημαντικούς διεθνείς διαγωνισμούς.

Όμως παρά την τεράστια παράδοση, τις προσπάθειες των νέων καλλιεργητών και το γεγονός ότι η χώρα μας κατέχει την τρίτη θέση στην παγκόσμια παραγωγή ελαιόλαδου και την πρώτη σε εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, τα οικονομικά οφέλη για τον Έλληνα ελαιοπαραγωγό είναι αρκετά περιορισμένα, αφού το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών αφορά χύμα ελαιόλαδο.

Το καλό μάρκετινγκ, η τυποποίηση, η συσκευασία και κυρίως η σταθερότητα εξακολουθούν να αποτελούν το μεγάλο ζητούμενο !

Σεβαστή Κωνσταντινίδη Ρεκατσίνα

πρώην Δήμαρχος Καρυάς

Δημ. Σύμβουλος Λευκάδας

με την παράταξη «δίαυλος»

Πηγή: mylefkada.gr