Κείμενο και φωτογραφίες: Απόστολος Κων/νου Καρακώστας
Ψηλά στην δυτική πλαγιά της Καλάνας, σε υψόμετρο 1.080 μέτρα βρίσκεται η σπηλιά του Κλεφτο-αρματωλού Κατσαντώνη, το πιο ασφαλές καταφύγιό του στον Ορεινό Βάλτο, τα χρόνια που ανδραγάθησε στην περιοχή από το 1802 που «βγήκε στο κλαρί» έως τον τραγικό του θάνατο στα Γιάννενα το 1809.
Με πρωτοβουλία (και δαπάνη) του νέου προέδρου Τ.Κ. Χαλκιοπούλων Βασίλη Ταλιούρα τοποθετήθηκε πινακίδα στο Παλιό Χαλκιόπουλο που δείχνει τον δρόμο προς την σπηλιά. Στην εργασία της τοποθέτησης βοήθησε τον πρόεδρο και ο Μάριος Θωμά Μαργαρίτης.
Κάτοικοι γεννημένοι και που ζούν στο Παλιό Χαλκιόπουλο, όπως ο Φάνης Λαυρέντζος, ο Κώστας Ανδρέα Καρακώστας, ο Χρήστος Κυρώσης, διηγήθηκαν στον γράφοντα ότι ξέρουν από τους γονείς και παππούδες τους για την σπηλιά του Κατσαντώνη. Με οδηγό τον Κώστα Καρακώστα την Πέμπτη 23 Ιανουαρίου 2020, φθάσαμε στην σπηλιά.
(Σε προηγούμενη «απόπειρα» πριν δύο εβδομάδες, πλησιάσαμε στα 200 μέτρα αλλά γυρίσαμε πίσω λόγω δυνατού αέρα που παρέσυρε πέτρες στον γκρεμό.)
Η σπηλιά δεσπόζει πάνω από τον οικισμό Φορτωπό (υψόμετρο 850 μέτρα) στο Παλιό Χαλκιόπουλο, και σε απόσταση 600 μέτρα περίπου.
Η τοποθεσία είναι οχυρωμένη και απρόσιτη και την εποχή εκείνη πριν δύο αιώνες ήταν αδύνατο να την προσεγγίσει ο εχθρός, αρκεί οι αμυνόμενοι να είχαν τα βασικότερα εφόδια και αρκετά μπαρουτόβουλα. Πάνω απ’ την σπηλιά στην κορυφογραμμή ήταν το καραούλι των κλεφτών, γνωστό σημείο με το όνομα «Αγνάντεμα Κατσαντώνη». Από κει ψηλά βλέπει κανείς μια τεράστια περιοχή, και οι βιγλάτορες μπορούσαν να διακρίνουν τα εχθρικά ασκέρια που έρχονταν εναντίον τους από την Άρτα, τον Καρβασαρά ή την γέφυρα Τατάρνας, πολλές ώρες πρίν φθάσουν στο Παλιό Χαλκιόπουλο.
Με προκαθορισμένα σινιάλα ειδοποιούσαν τους κατοίκους. Ανάλογα με το μέγεθος των εχθρικών μπουλουκιών και την καταστροφική μανία τους-κάψιμο σε στάνες και οικισμούς-έπαιρναν μαζί τους ότι μπορούσαν να κουβαλήσουν και τα ζωντανά τους και πήγαιναν πίσω απ’ την Καλάνα, στην βορειοανατολική της πλαγιά στην «αποκλίστρα» της Μηλιάς.
Έτσι κατά το 1806 που ο Αλή Πασάς έστειλε στον Ορεινό Βάλτο τον Γιουσούφ Αράπη που ερήμωσε όλα τα χωριά, οι Χαλκιοπουλίτες και πολλοί άλλοι κατατρεγμένοι, βρήκαν εκεί ασφαλές καταφύγιο και επιβίωσαν της άγριας γενοκτονίας.
Οι άνδρες και τα παιδιά που γλύτωσαν τότε, δεκαπέντε χρόνια μετά πολέμησαν ηρωικά για την ελευθερία της Ελλάδας, πολλοί χάθηκαν στον αγώνα, αλλά και κάποιοι επιβίωσαν από τον Φορτωπό-Χαλκιόπουλο.
Ο Βασιλειάς Όθωνας το 1844 υπέγραψε, και με συνοδευτικό έγγραφο από τον Υπουργό Στρατιωτικών Ανδρέα Λόντο, απεστάλησαν τα χάλκινα και σιδηρά μετάλλια στον Υποστράτηγο πληρεξούσιο Ανδρέα Ίσκο, για να τα αποδώσει στους παρακάτω ηρωικούς Χαλκιοπουλίτες πολεμιστές:
- Αθανάσιος Σωτήρης. 2) Καραγιάννης Σπανός. 3) Δημ. Καραϊσκάκης. 4) Ιωάννης Ταράτσας. 5) Ζαχαρίας Ταράτσας. 6) Δημήτριος Ι. Χρήστου. 7) Ιωάννης Νέστωρας. 8) Ιωάννης Μακρής. 9) Χρήστος Ι. Χρήστου. 10) Γεώργιος Ντόβας. 11) Γεώργιος Πιστιόλης. 12) Κώνστας Β. Πιστιόλης. 13) Πάνος Μπούσγος. 14) Ιωάννης Γ. Μακρής. 15) Νικόλαος Παπαδημητρίου. 16) Γεώργιος Παπαμήτσος. 17) Ιωάννης Κόκαλης. 18) Γεώργιος Μακρής. 19) Γρίβας Κοντόσης. 20) ΝικόλαοςΤζανής. 21) Δημήτριος Ζαρναβέλης. 22) Γεώργιος Σεντεβής. 23) Κ. Κονζούμπας. 24) Ιωάννης Βασίλης. 25) Ιωάννης Μολάλης.
Κάτω από την σπηλιά ανάβλυζε αρκετό νερό για τις ανάγκες σαράντα τουλάχιστον οικογενειών που ζούσαν στον Φορτωπό, και για τα παλληκάρια του Κατσαντώνη που ο αριθμός τους δεν ήταν ποτέ πάνω από 80 διαλεχτούς κλέφτες.
Η σπηλιά είναι προσήλια και είναι προστατευμένη από τους κρύους βοριάδες του χειμώνα. Την εποχή εκείνη η πλαγιά ήταν καλυμμένη με βελανιδιές κέδρα και έλατα, παρέχοντας τα απαραίτητα ξύλα για τις ανάγκες των κατοίκων και των κλεφτών για μαγείρεμα και θέρμανση.
Χρησιμοποιήθηκε από τον Κατσαντώνη σαν κρυψώνας και ορμητήριο για τις περίφημες μάχες που έδωσε στον Ορεινό αλλά και πεδινό Βάλτο και Ξηρόμερο, και σαν απόρθητο ταμπούρι όταν πολυάριθμοι Τουρκαλβανοί τον κυνηγούσαν.
Απομένει να γίνει μια σηματοδότηση στο μονοπάτι ώστε με ασφάλεια ο επισκέπτης να μπορεί να περπατήσει ανηφορίζοντας για την σπηλιά, σε μια διαδρομή φανταστική κι αλλιώτικη από πολλές άλλες πεζοπορικές διαδρομές.
Η άνοδος από τα 750 μέτρα υψόμετρο στον δρόμο (όπου η πινακίδα) και για μια διαδρομή περίπου δυόμιση χιλιομέτρων είναι μία ώρα και 20 λεπτά, ενώ η επιστροφή 45 λεπτά.
Υπάρχει και μία συντομότερη διαδρομή από την θέση Αγραπιδούλα όπου κάθε χρόνο στις 15 Μάη στην γιορτή του Αγίου Ανδρέα του Ερημίτη γίνεται η εκδήλωση που συγκεντρώνει εκατοντάδες προσκυνητές-επισκέπτες. Από εκεί η απόσταση είναι μικρότερη από χιλιόμετρο και χωρίς μεγάλο ανήφορο, σε επόμενη «εξόρμηση» περισσότερα!
agrinionews.gr
