Του Γιώργου Κωνσταντινίδη
Ο Ναός του Νεομάρτυρα Αγίου Γεωργίου του εξ Ιωαννίνων στο Αργυρό Πηγάδι του Δήμου Θέρμου είναι ένα ξεχωριστό θρησκευτικό μνημείο, χαρακτηρισμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού ως μνημείο που χρήζει ειδικής προστασίας, και που προσελκύει το ενδιαφέρον πολλών επισκεπτών παρόλες τις δυσκολίες του χωματόδρομου πρόσβασης.
Φυσικά, οι προσπάθειες τόσο του χωριού όσο και του Δήμου Θέρμου είναι συνεχείς για την βελτίωση αυτής της πρόσβασης. Βρίσκεται σε εξέλιξη η τσιμεντόστρωση των πιο δύσκολων τμημάτων του δρόμου αυτού ώστε να είναι σχετικά εύκολη η πρόσβαση και στα μικρά αυτοκίνητα αλλά και στα μικρά λεωφορεία. Και βεβαίως οι προσπάθειες θα συνεχιστούν.
Το ενδιαφέρον για το Ναό έγκειται κατ’αρχήν στην αρχιτεκτονική του. Πρόκειται για έναν πεντάτρουλο ναό, σταυροειδή, εγγεγραμμένο μετά κεντρικού τρούλου, μοναδικό δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα στο Νομό Αιτωλ/νιας.
Εξίσου όμως σπουδαίο είναι το ενδιαφέρον που σχετίζεται με την Ιστορία καθώς είναι ο πρώτος ναός που κτίστηκε προς τιμήν του Αγίου. Η ανέγερσή του άρχισε το 1841, τρία μόλις χρόνια μετά το μαρτύριο τού Αγίου και δύο μετά την αγιοποίησή του, και ολοκληρώθηκε το 1847.
Σε μια εποχή που στα τουρκοκρατούμενα Ιωάννινα γινόταν προσπάθεια ακόμα και η αγιοκατάταξη του Νεομάρτυρα να μην προβληθεί ιδιαίτερα, η ορεινή Αιτωλία πήρε την πρωτοβουλία για την ανάδειξη και προβολή του Αγίου.
Για την ανέγερση του Ναού πρωτοστάτησε ένας παλιός αγωνιστής του ’21, ο Βασίλειος Ταλαγάνης, Ηπειρώτικης καταγωγής. Είχε εγκατασταθεί προεπαναστατικά στο χωριό, διωκόμενος από τον τόπο του, τους Χαλκιάδες της Άρτας. Το έργο υλοποιήθηκε ύστερα από μια μεγάλη κινητοποίηση των κατοίκων του Αργυρού Πηγαδίου, τότε Γκερτοβού, Ηπειρώτικης καταγωγής στη μεγάλη τους πλειοψηφία. Φυσικά συνέδραμαν και κάτοικοι των γειτονικών χωριών αλλά και πολλοί Ηπειρώτες από άλλες περιοχές, ανάμεσά τους και ο οπλαρχηγός Νικόλαος Κάσκαρης, σουλιώτικης καταγωγής, με δαπάνες του οποίου έγινε και η εικόνα του Αγίου.
Για τους μαστόρους που έκτισαν το Ναό δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα. Σύμφωνα με την καταγεγραμμένη τοπική παράδοση ήταν Hπειρώτες. Για τον πρωτομάστορα γνωρίζουμε μόνο το μικρό του όνομα, Χρήστος, ήταν ο Μαστροχρήστος. Ο Ταλαγάνης τον συνάντησε στο Βραχώρι, σε ένα στέκι των μαστόρων. Θα πρέπει να ήταν το 1840 ή το 1841. Του έδειξε το σχέδιο του Ναού, το οποίο σύμφωνα με την παράδοση είχε δοθεί στον Ταλαγάνη από τον ίδιο τον Άγιο, και τον ρώτησε αν μπορεί να κτίσει το Ναό. Ο Μαστροχρήστος απάντησε: « Εγώ στορίζω τον Όθωνα, αρκεί να υπάρχουν χρήματα». Η συμφωνία έκλεισε, ο Ματροχρήστος πήρε τους συνεργάτες του, ανέβηκε στον Γκερτοβό και το έργο υλοποιήθηκε. Το αποτέλεσμα επιβεβαιώνει ότι επρόκειτο για έναν πολύ καλό μάστορα της εποχής. Μακάρι κάποια στιγμή να έρθουν στο φως περισσότερα στοιχεία για αυτόν.
Με το πέρασμα του χρόνου ο Ναός υπέστη αναπόφευκτες φθορές. Πάλι με την κινητοποίηση των καταγόμενων από το Αργυρό Πηγάδι, μέσα από τον Σύνδεσμο Αργυροπηγαδιτών και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του χωριού, τα χρόνια 2011 και 2012 έγινε μια πλήρης αποκατάσταση του Ναού, σύμφωνα με τις μελέτες, και την επίβλεψη, των αρχιτεκτόνων Χρήστου Κατσιμπίνη και Δημήτρη Παπακωνσταντίνου και με την εποπτεία της αρμόδιας Εφορείας Μεταβυζαντινών Μνημείων.
Αποκαταστάθηκε το κτήριο, διαμορφώθηκε ο περιβάλλων χώρος, θεωρήσαμε ότι ουσιαστικά τελειώσαμε και τότε παρατηρήσαμε ότι ένας μικρός τάφος που οι παλιότεροι τον θυμόμασταν να ξεχωρίζει από μια σειρά μικρές πέτρες που τον οριοθετούσαν, κινδύνευε να σβήσει εντελώς. Βρίσκεται ανατολικά του Ναού, στο χώρο ανάμεσα στο Nαό και το νεκροταφείο που διαμορφώθηκε για τους νεκρούς του συνοικισμού Τσορνόκος μετά την ανέγερση του Ναού. Εκτιμήσαμε ότι δεν μπορούσαμε να αφήσουμε τον τάφο αυτόν να χαθεί. Η ανάδειξη του τάφου και της ιστορίας του ήταν μια εκκρεμότητα που έπρεπε να αντιμετωπιστεί και το σημείωμα αυτό σε αυτή την εκκρεμότητα αναφέρεται.
Από την εποχή, λοιπόν, της ανέγερσης του Ναού, παραμένει ζωντανή η ιστορία του Μαστορόπουλου. Ο πρωτομάστορας είχε μαζί του το παιδί του ως μαστορόπουλο. Έχουν γραφεί πολλά για τα μαστορόπουλα. Τα παιδιά που σε μικρή ηλικία ακολουθούσαν τα μπουλούκια των μαστόρων για να μαθαίνουν την τέχνη. Μια μαθητεία που γινόταν σε δύσκολες συνθήκες. Δούλευαν σκληρά μέσα στο κρύο, τη ζέστη, τον αέρα. Κουβαλούσαν υλικά, έφτιαχναν τη λάσπη, έδιναν τα εργαλεία. Με την απαίτηση να είναι πάντα σβέλτα, πρόθυμα και να ανέχονται τις φωνές και πολλές φορές την κακομεταχείριση.
Στη δική μας περίπτωση το Μαστορόπουλο δεν θα είχε άσχημη αντιμετώπιση αφού ήταν ο γιός του πρωτομάστορα. Όμως οι συνθήκες ήταν δύσκολες, το παιδί αρρώστησε, γιατρός κοντά δεν υπήρχε και δυστυχώς πέθανε. Και ο πρωτομάστορας πήρε την απόφαση να μην θάψει το παιδί του στο νεκροταφείο του χωριού αλλά εκεί, κοντά στον ανεγειρόμενο Ναό, κοντά στο έργο του. Δεμένος με το έργο του, ο μάστορας δεν μας άφησε εκεί μόνο το Ναό αλλά και το παιδί του.
Αποφασίσαμε ως Σύνδεσμος Αργυροπηγαδιτών να αναδείξουμε τον τάφο του Μαστορόπουλου και να τοποθετήσουμε μια αναμνηστική πλάκα, μια οφειλόμενη τιμή στα μαστορόπουλα και τους μαστόρους του συγκεκριμένου έργου αλλά και γενικότερα. Απευθυνθήκαμε στον θέρμιο τεχνίτη πέτρας Σωτήρη Χολέβα γνωστό μας και από άλλα έργα του και στο χωριό μας και την ευρύτερη περιοχή. Καταλήξαμε σε μια παράσταση που αναδεικνύει τη σχέση του μάστορα με το μαστορόπουλο, μια σχέση που σε όσους είμαστε παιδιά μαστόρων είναι γνωστή από την προσωπική μας εμπειρία. Το κείμενο αναφέρεται στο συγκεκριμένο Μαστορόπουλο: «ΣΤΟ ΜΑΣΤΟΡΟΠΟΥΛΟ ΠΟΥ ΕΦΥΓΕ ΠΡΙΝ Η ΝΙΟΤΗ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΑΝΘΙΣΟΥΝ».
Πιστεύουμε ότι το έργο είναι αντάξιο του σκοπού του. Ο Σωτήρης έδωσε τον καλύτερο εαυτό του, καθώς και ο ίδιος είναι εξαιρετικός μάστορας. Αγκάλιασε την ιδέα και έβαλε το μεράκι του. Το αποτέλεσμα τον δικαιώνει.
Αλλά και πολλοί άλλοι με ενδιαφέρον και αγάπη συνέδραμαν. Πρώτος ο παλιός Πρόεδρος του χωριού και για δεκαετίες μέλος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου Χριστόφορος Καραγεώργος. Στη φωτογραφία εντοπίζει τα ίχνη του παλιού τάφου περιμένοντας τον μάστορα.
Τις πέτρες για το κτίσιμο του περίγυρου του νέου τάφου, ο Σωτήρης τις αναζήτησε σε κάποιο παλιό κτίσμα. Και τις βρήκε, περιχαρής, στα ερείπια του παλιού Ταλαγανέϊκου σπιτιού. Σκληρά γκρίζα αγκωνάρια, «αιώνια» κατά την εκτίμησή του. Η Ειρήνη Βασιλείου Ταλαγάνη – Παναγιωτοπούλου μακρινή εγγονή του κτήτορα του Ναού Βασιλείου Ταλαγάνη που ζει στην Αγία Σοφία, έδωσε πρόθυμα τη συγκατάθεσή της.
Πολλοί βοήθησαν με τις ιδέες τους, με τη συμμετοχή τους στο στήσιμο του μνημείου.
Όταν πρόκειται για τον Άγιο Γεώργιο μια τέτοια στάση των Αργυροπηγαδιτών είναι δεδομένη. Ο Ναός του Νεομάρτυρα είναι το χαρακτηριστικό κτίσμα, το κόσμημα του χωριού, συνδεδεμένο με την ιστορία του και την πορεία των ανθρώπων του.
Τον κτίσανε, τον συντηρούν για δυο αιώνες τώρα και είναι περήφανοι για αυτόν.
agriniopress.gr