Του Λίνου Υφαντή,

Οι αρχειομαρξιστές ήταν ένα πολιτικό κίνημα που συντάχθηκε με τον Τροτσκισμό στο Μεσοπόλεμο. Οι σχέσεις με το ΚΚΕ εξελίχθηκαν σε ανταγωνιστικές που πολλές φορές οδήγησαν σε συγκρούσεις και αιματηρά επεισόδια. Στη διαμάχη αυτή καταγράφεται και μια άγνωστη χρήση των Χαλκουνιών του Αγρινίου. Μέχρι τώρα συνηθίζαμε να τα κατατάσσουμε ως εορταστικά πυροτεχνήματα, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν τελευταία φορά είτε κατά των Τούρκων από τους Έλληνες είτε από τους γηγενείς Αγρινιώτες εναντίον των Σουλιωτών που εποίκησαν την Αιτωλική γη μετά την απελευθέρωση.

Στο μεσοπόλεμο όμως φαίνεται ότι τα Χαλκούνια χρησιμοποιήθηκαν στις διαμάχες εντός του εργατικού κινήματος, στο οποίο κυριαρχούσε το ΚΚΕ ενώ παράλληλα οι αρχειομαρξιστές καταγράφουν σημαντική επιρροή. Συγκεκριμένα σε αναφορά για ενέδρες και οδομαχίες στην Αθήνα καταγράφονται από τον Ριζοσπάστη μαρτυρίες πρώην αρχειομαρξιστών όπως του Στεφανάτου οι οποίοι ” είχαν γεμίσει τα δωμάτια των Αρχείων με κλοπ και άλλα φονικά αντικείμενα καθώς και κάτι πυροτεχνήματα ακόμη όπου συνηθίζονται τη Λαμπρή στο Αγρίνιο και τα λένε Χαρκούνια.(σ.σ. εννοεί τα Χαλκούνια).  Είναι ένα χαρτόνι με φόρμα μικρής μπουκάλας που το ανάβουν με σπίρτο και κάνει ένα δαιμονισμένο θόρυβο όπου συνοδεύεται με λάμψη ενός-δύο μέτρων». Μάλιστα ο Ριζοσπάστης το 1928 χαρακτήριζε τα Χαλκούνια «ανακάλυψις χημικής εφευρέσεως που να τους επιτρέπη εξ αποστάσεως(!) να δολοφονούν τους
συνειδητούς εργάτας».

Η ίδια εφημερίδα σε άρθρο της 2/6/1928  με τίτλο «Ολίγα για τους αρχειομαρξιστές» αναφέρει για τα χαλκούνια υπάρχει μια άλλη μαρτυρία πρώην αρχειομαρξιστή: «εις τας Αθήνας έμενα σ’ ένα δωμάτιον με άλλους προλετάριους, θύματα του αρχείου, μια βραδιά είδα τον σύντροφό μου Καλύβαν (εξ Αγρινίου) να κάνει πυροτεχνήματα με μπαρούτι κτλ. Εις ερώτησή μου τι τα χρειάζεται αυτά, μου είπε γελαστά ο δυστυχής για να κάψει τους ανθρώπους του Κόμματος! Τα πυροτεχνήματα αυτά εδώ στο Αγρίνιο τα λέμε χαλκούνια. Όταν αναφλέγονται δεν σκοτώνουν, τραυματίζουν όμως και προ παντός φέρουν μεγάλον πανικό».

Έτσι καταγράφεται η χρήση των χαλκουνιών στην ενδοεργατική αυτή διαμάχη του Μεσοπολέμου, την οποία δεν ακολουθούσαν όλα τα μέλη των δύο αυτών πολιτικών σχηματισμών. Η σύγκρουση αυτή εξελίχθηκε σε αιματηρά επεισόδια  κατά τη διάρκεια της Κατοχής,  στα οποία πολλοί αρχειομαρξιστές από το Αγρίνιο και άλλες πόλεις έχασαν τη ζωή τους , τη στιγμή που σε άλλες περιπτώσεις όπως στο σκοπευτήριο της Καισαριανής αρχειομαρξιστές και μέλη του ΚΚΕ είχαν στηθεί μαζί στο εκτελεστικό απόσπασμα από τους Γερμανούς.

Με πληροφορίες από:

Κώστας Παλούκης, Η οργάνωση Αρχειον του Μαρξισμού, Διδακτορική Διατριβή,  Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας, Ζωγράφου 2015, Θεσσαλονίκη: 2017.

Θ. Κακογιάννη, “Μνήμες και σελίδες της εθνικής αντίστασης” εκδόσεις Κωσταράκη.

Οι Αρχειομαρξιστές του Αγρινίου, http://www.epoxi.gr/memories35.htm

agrinionews.gr