Κείμενο φωτογραφίες & μετρήσεις: Απόστολος Κων. Καρακώστας
Το Χαλκιόπουλο στον Ορεινό Βάλτο είναι ίσως πανελλαδικά το χωριό με τις περισσότερες κρεμαστές συρμάτινες γέφυρες οι οποίες χρησιμοποιούνται καθημερινά για τις επικοινωνιακές αλλά και γεωργο-κτηνοτροφικές ανάγκες των κατοίκων.
Μέσα σε μικρότερη απόσταση από δέκα χιλιόμετρα οι γέφυρες αυτές γεφυρώνουν τον ποταμό Ίναχο-Μπζιάκο για τους παλιούς-καθώς και τον κυριότερο παραπόταμο το Μέγα Ρέμα που κατεβαίνει από το Παλιό Χαλκιόπουλο και κουβαλάει όλα τα νερά που συγκεντρώνουν οι νοτιοδυτικές πλαγιές της Καλάνας.
Όλες οι γέφυρες είναι μεταξύ των πέτρινων γεφυριών της Βέργας και των Χαλκιοπούλων στην ειδυλλιακή κοιλάδα όπου ο Ινάχος κυλάει ήσυχα τα νερά του όλο τον χρόνο, μέσα από παραδεισένια τοπία.
Στον 17ο αιώνα που για την περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας (Κάρλελι) ήταν μια περίοδος ειρήνης και σχετικής «ισορροπίας»στις σχέσεις με τους κατακτητές, άκμασε το εμπόριο από τα παράλια προς το εσωτερικό της χώρας, δηλαδή προς την Ευρυτανία, τα Άγραφα και τα χωριά της Αργιθέας. Έτσι για την διευκόλυνση των μεταφορών ανθρώπων και μεταφορικών ζώων, κατασκευάστηκαν πέντε πέτρινες γέφυρες στον Ίναχο ποταμό.
Ξεκινώντας από κάτω προς τα πάνω, της Ποδογοράς, της Βέργας, η παλιά των Χαλκιοπούλων (30 μέτρα πιο πάνω από την καινούργια), του Εμπεσού και του Σύντεκνου, (Θυάμου) αν και ίσως η τελευταία είναι ακόμη πιο παλιά.
Η κάθε γέφυρα απείχε από την άλλη, για πεζούς και για φορτωμένα με 80-100 οκάδες φορτίο μουλάρια, περίπου δύο ώρες.
Οι κάτοικοι των Χαλκιοπούλων δραστηριοποιούνταν σε κτηνοτροφία στην Καλάνα και στις απέναντι ράχες αλλά και στην γεωργία κάτω στον κάμπο απέναντι απ’ το ποτάμι.Έτσι προέκυψε η ανάγκη να κατασκευαστούν περισσότερες γέφυρες στην περιοχή.
Πάντα κατασκεύαζαν ξυλογέφυρα που τα στήριζαν στις διχάλες από τα κλαδιά των πλατανιών, γεφύρωναν τα ανοίγματα με μεγάλες τέμπλες που τις έκοβαν και τις πελεκούσαν για να τις ελαφρύνουν και μετά τις κουβαλούσαν στο ποτάμι. Συνήθως τραβώντας τες με μουλάρια, αλλά σε δύσβατα μονοπάτιαδυο-τρεις άνδρες την κάθε μία – μπροστά και πίσω. Έτσι με μεγάλο κόπο τις φέρνανε από μεγάλες αποστάσεις στο σημείο που θα φτιάχνανε το γεφύρι. Πάνω στις τέμπλες καρφώνανε «σκιζάρια», πελεκημένα σανίδια από βελανιδιά, και με λιανότερα ξύλα φτιάχνανε τα παραπέτα.
Όλα αυτά μέχρι πριν εβδομήντα περίπου χρόνια.Από το 1950 και μετά άρχισε να χρησιμοποιείτε ευρέως το συρματόσχοινο στην κατασκευή των ξυλογέφυρων, μπορούσε έτσι να γεφυρωθεί μεγαλύτερο άνοιγμα από όχθη σε όχθη κι από πλάτανο σε πλάτανο.
Η τελευταία ξύλινη γέφυρα που θυμάμαι να έγινε στην περιοχή χωρίς συρματόσχοινα, ήταν το καλοκαίρι του 1957, όταν πρωτολειτούργησε το Δημοτικό Σχολείο Γέφυρας Βέργας Πετρώνας. Τότε για να μπορούν να έρθουν τα Τσακαλάκια Νίκος και Δεσποινούλα και τα Τσολκάκια Γιώργος και Δέσπωστο σχολείο, δούλεψαν μία εβδομάδα ο πρωτομάστορας τεχνίτης πέτρας Μήτσος Τσιάκαλος μαζί με τους τεχνίτες γιούς του Ηλία και Γιάννη. (καταγωγή των Τσιακαλαίωναπό τα Σελιπιανά-(σημερινό Καταφύλλι)-Αργιθέας, εγκαταστάθηκαν οικογενειακώς πρώτα στο Λυπόρεμα-σύνορο Μαλεσιάδας και Χαλκιοπούλων-το 1948 και μετά στην θέση «στης Ελένης την βρύση» στο ΜαρανέλιΜαλεσιάδας). Κάθε πρωί πηγαίνανε στον Τούμπανο-βουνοκορφή της Μαλεσιάδας υψόμετρο 500 μέτρα. Απόσταση δύο και μισό χιλιόμετρα από το τότε μονοπάτι στο Λυπόρεμα, κόβανε βελανιδιές ίσιες και μακριές όσο γινόταν, τις πελεκούσαν και τις έφερναν το απόγευμα. Παράγγειλαν με τον Στέφο Τορουνίδη και τους έφερε με τον «καρνάβαλό» του μια οκά πρόκες-πέντε δραχμές- από το Αγρίνιο. Γεφύρωσαν το Βουλτσόρεμα, παραπόταμο του Ινάχου που έρχεται από τον Μπονίκεβο-σημερινή Πετρώνα. (ο Γάλλος εξερευνητής Πουκεβίλπου πέρασε από την περιοχή το 1815 και κατέγραψε πολλές λεπτομέρειες πολύτιμες σήμερα, τοαναφέρει σαν Βοϊνίκοβο).
Η ξύλινη αυτή κατασκευή στηριγμένη σε δυο πλατάνια, μήκους είκοσι περίπου μέτρων άντεξε πολλά χρόνια, μέχρι που μια μεγάλη κατεβασιά την πήρε, όταν κλαδιά παρασυρμένου δένδρου την έσπασε στην μέση, οι τέμπλες πλέον είχαν παλιώσει, τις έφαγε και το σαράκι και δεν άντεξαν. Ωφέλησε πολύη γέφυρα αυτή, τα παιδιά τελείωσαν το εξατάξιο σχολείο, πολλοί άνθρωποι σώθηκαν γιατί αλλιώς θα έμπαιναν μέχρι την μέση μέσα στα κρύα χειμωνιάτικα νερά για να διαβούν απέναντι. Θυμάμαι κάθε Γενάρη στα φώτα τον παπά-Θόδωρο τον Σταμούλη εφημέριο στην Παλιά Μαλεσιάδα, που ερχόταν βρέχοντας σε όλα τα απομακρυσμένα σπίτια για να κάνει αγιασμό, μετά από μας περνούσε την γέφυρα αυτή και πήγαινε μέχρι τους Τσακαλαίους, μουσκεμένος μέχρι το κόκκαλο. Αλλά πάντα με χαμόγελο και αστραφτερά μάτια, γιατί πίστευε ότι όλοι οι άνθρωποι πρέπει να βλέπουν τον παπά να τιμάει το φτωχικό τους κατώφλι και να τους επισκέπτεται τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο. Ανεξάρτητα σε ποιόν απομακρυσμένο συνοικισμό κατοικούν πρέπει να μην τους ξεχνάει η εκκλησία-έλεγε… Έτσι ξεκίναγε από την εκκλησία του Αϊ Νικόλα από την παλιά Μαλεσιάδα για να κάνει τον γύρο. Και επειδή τον χειμώνα η μέρα είναι μικρή δεν περπατούσε απλώς αλλά κυριολεκτικά «πετούσε» για να προλάβει.
Ξεκινώντας από την Βέργα προς την Γέφυρα Χαλκιοπούλων-σημερινό Νέο Χαλκιόπουλο, η πρώτη κρεμαστή γέφυρα που συναντάμε είναι των Μακραίων στο Κρύο Νερό. Γεφυρώνει για 80 τουλάχιστον χρόνια τα σπίτια και τις στάνες των Μακραίων με τον δημόσιο αμαξιτό δρόμο προς Αμφιλοχία-Αγρίνιο. Την παλιά ξύλινη γέφυρα που υπήρχε πριν την δεκαετία του 1950 την πέρασα πολλές φορές μικρός μια και η οικογένειά μου είχε αδελφικές σχέσεις με την οικογένεια του Νίκου Μακρή και τα παιδιά του Κώστα και Λάμπρο. Οι μαυρόασπρες φωτογραφίες πιο κάτω είναι από αυτή την γέφυρα τις τράβηξα το 1969. Αργότερα ενισχύθηκε με συρματόσχοινα και άντεξε πολλά χρόνια. Παραδίπλα κατασκεύασε συρμάτινη γέφυρα ο Αναστάσιος Τουρλίδας με καταγωγή από την Πετρώνα, πρώην κάτοικος Προβέντζας. Με την κατασκευή του φράγματος Καστρακίου στον Αχελώο ποταμό την δεκαετία του 60, τα νερά της τεχνικής λίμνης πλημμύρησαν τον κάμπο και πήρε αποζημίωση για τα χωράφια που είχε εκεί. Δεν πήγε όπως όλοι «προς τα κάτω» αλλά ήρθε «προς τα πάνω» στα πατρικά χώματα για να «ριζώσει». Αγόρασε τον μύλο του «Κόκκινου» που η δέση του ήταν στα Λουτρά Χαλκιοπούλων, και κτήματα. Κατασκεύασε την γέφυρα για να πηγαίνει απέναντι χρησιμοποιώντας συρματόσχοινα και άλλα υλικά. Κράτησε πολλά χρόνια μέχρι που κάποια μεγάλη κατεβασιά του θυμωμένου Μπζιάκου την παρέσυρε, ακόμη κρέμονται οι άκρες από τα σύρματα στις όχθες του ποταμού.
Πριν εκατό χρόνια το 1922 έβρεχε στον Ορεινό Βάλτο τρία μερόνυχτα ασταμάτητα. Ο παππούς μου, απ’ την μεριά της μάνας μου Δημήτρης Τσατσαρώνης,ανέβηκε στα μαδέρια από το χάνι που είχε στην Γέφυρα Βέργας για να γλυτώσει τον πνιγμό, όταν η στάθμη των νερών ανέβηκε σε πρωτοφανές ύψος από ότι θυμόταν οι πιο παλιοί. Τέτοια τεράστια κατεβασιάξανασυνέβηκε στις 10-11 του Οκτώβρη το 2002, δυο μέρες πριν τις Δημοτικές εκλογές. Σχεδόν όλα τα γεφύρια στην περιοχή Χαλκιοπούλων παρασύρθηκαν από τα ορμητικά νερά…
Η επόμενη μεγάλη πλημμύρα την 1η Δεκέμβρη 2017 παρέσυρε την γέφυρα στους Φτεριάδες. Δεν αποκαταστάθηκε ακόμη, οι κάτοικοι την χρειάζονται για τις καθημερινές τους ανάγκες μετακίνησης εκατέρωθεν του ποταμού…
Ας ξεκινήσομε από κάτω προς τα πάνω, περιγράφοντας αυτές τις κρεμαστές γέφυρες στην περιοχή-γνωστές και άγνωστες.
Στο Κρύο Νερό, των Μακραίων
Κατασκευάστηκε στην θέση της παλιάς το 1998-99 από την κοινότητα Χαλκιοπούλων με επίβλεψη από την Τ.Υ.Δ.Κ. (Τεχνική υπηρεσία Δήμων & Κοινοτήτων). Κόστισε 5-6 εκατομμύρια Δραχμές. Έχει ολικό μήκος 46,9 μέτρα ενώ το μεγαλύτερο τόξο είναι 28,5 μέτρα. Απέχει 44 χιλιόμετρα από το Αγρίνιο και 6 χιλ. από το Νέο Χαλκιόπουλο. Βρίσκεται 15 μέτρα δεξιά, δίπλα από τον επαρχιακό δρόμο.
2η Στα Λουτρά Χαλκιοπούλων
Κατασκευάστηκε το 2003 στην θέση προηγούμενης, ιδιωτικά από τον επιχειρηματία κ. Γιώργο Καραχρήστο. Η κατασκευή της κόστισε € 15.000 χρησιμοποιήθηκαν 45 κυβικά μέτρα μπετόν αρμέ. Συνδέει το χωρητικότητας άνω των χιλίων ατόμων παραποτάμιο εξοχικό κέντρο διασκεδάσεων/εκδηλώσεων και ταβέρνα «Ο Ίναχος», με τον δρόμο και τον χώρο παρκαρίσματος. Περνώντας την βρίσκεται ο επισκέπτης κατευθείαν μέσα στον στεγασμένο υπαίθριο χώρο του καταστήματος. Έχει ολικό μήκος 38 μέτρα, άνοιγμα μεγαλύτερου τόξου 30 μέτρα. Απέχει από το Αγρίνιο 45,2 χιλ. και από Χαλκιόπουλο 4,8 χιλ. Απόσταση από τον δρόμο 50 μέτρα.
Γέφυρα Λιάκου
Άγνωστη στους πολλούς αλλά πολύτιμη γέφυρα για όσους την χρησιμοποιούν για τις καθημερινές τους ανάγκες. Κατασκευάστηκε ιδιωτικά το 1973 από τον Γιάννη Νικολάου Ριζογιάννηκαι εξακολουθεί να εξυπηρετεί τους απογόνους του για τις αγροτο-κτηνοτροφικές τους δραστηριότητες στις δυο πλευρές του Ινάχου. Πολύτιμο πέρασμα όλο τον χρόνο για ντόπιους αλλά και για περιπετειώδεις κυνηγούς που δεν πάνε μόνο εκεί που πάει αυτοκίνητο…Έχει ολικό μήκος 32,6 μέτρα και μεγαλύτερο τόξο 18,5 μέτρα. Βρίσκεται 46,5 χιλ. από το Αγρίνιο, και 3,5 χιλ. από Ν. Χαλκιόπουλο. Απέχει 300 μέτρα από τον δρόμο.
Γέφυρα Στασινού/Ρήγα
Κατασκευάστηκε πρώτη φορά το 1950-51 από τα αδέλφια Ηρακλής και Βασίλης Στασινός και από τον Θόδωρο Ρήγα. Επισκευάστηκε από την κοινότητα Χαλκιοπούλων το 1981-82 αλλά καταστράφηκε από την πλημμύρα του 2002. Έγινε σιδηροκατασκευή το 2003 από τον Δήμο Ινάχου με συμμετοχή στα έξοδα του Βασίλη Ρήγα, ο οποίος κατασκεύασε εξ ολοκλήρου το ανατολικό κομμάτι προς τα κτήματα, μήκους 12 μέτρων και κόστους € 1.700 Το ολικό της μήκος είναι 27,5 μέτρα και το μεγαλύτερο τόξο 15,5 μέτρα. Απέχει από το Αγρίνιο 46,5 χιλ. και από το Ν. Χαλκιόπουλο 3,5 χιλ. απόσταση από τον δρόμο μόνο 10 μέτρα. Ενώνει κτήματα και στάνες με τον δρόμο και το Ν. Χαλκιόπουλο.
Γέφυρα στους Φτεριάδες
Κατασκευάστηκε το 1995-96 από την κοινότητα Χαλκιοπούλων με επίβλεψη από την Τ.Υ.Δ.Κ. (Τεχνική υπηρεσία Δήμων & Κοινοτήτων). Κόστισε 3,6 εκατομμύρια Δραχμές. Παρασύρθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς από την πλημμύρα της 1ης Δεκ. 2017 και τα απομεινάρια της σύρματα και λαμαρίνες βρίσκονται στην όχθη του ποταμού από την πλευρά του Ν. Χαλκιόπουλου. Είχε ολικό μήκος περίπου 25 μέτρα. Θα πρέπει να ξανακατασκευαστεί γιατί είναι απαραίτητη στους κατοίκους που έχουν καθημερινές ανάγκες «απέναντι» και τώρα κάνουν τον γύρω και περνούν από την πέτρινη γέφυρα που βρίσκεται 680 μέτρα πιο πάνω. Απέχει από το Αγρίνιο 50 χιλ. και από το Ν. Χαλκιόπουλο μισό χιλιόμετρο. Από τον δρόμο 400 μέτρα.
Γέφυρα στα Νησιά
Κατασκευάστηκε το 1999-2000 από τον Δήμο Ινάχου με επίβλεψη από το Δασαρχείο Αμφιλοχίας. Κόστισε 4 εκατομμύρια Δραχμές. Είναι κι αυτή μια όμορφη και χρήσιμη γέφυρα χρησιμοποιείται καθημερινά για τις ανάγκες των κατοίκων που διαμένουν στο Ν. Χαλκιόπουλο και έχουν καλλιέργειες και στάνες στην άλλη πλευρά. Το ολικό της μήκος είναι 43,2 μέτρα ενώ έχει το μεγαλύτερο τόξο από τις επτά συρμάτινες γέφυρες με μήκος 31 μέτρα. Παρουσιάζει μία ανεπαίσθητη ελαφρά κλίση, το βόρειο κύριο συρματόσχοινο χρειαζόταν λίγα εκατοστά τέντωμα. Καθημερινός διαβάτης της μου είπε ότι την κλίση αυτή την έχει από την αρχή. (επί τη ευκαιρία, ο τύπος των συγκεκριμένων ατσάλινων πολυκλωνικώνσυρματόσχοινων έχει ελαστικότητα 2%, ενώ τα πλαστικά από πολυπροπυλένιο ή πολυεστερικά σχοινιά έχουν μέχρι και20%).Απέχει από το Αγρίνιο 51,5 χιλ. και από το Ν. Χαλκιόπουλο 1,4 χιλ. Από τον δρόμο 500 μέτρα.
Γέφυρα στον Πρωτόγερο, στο Μέγα Ρέμα εκεί που ενώνεται με το Κουβασόρεμα
Κατασκευάστηκε το 1996 από την κοινότητα Χαλκιοπούλων. Το Μέγα Ρέμα κατεβαίνει ορμητικό από το Παλιό Χαλκιόπουλο και η γέφυρα αυτή είναι σωτήρια για τους κατοίκους που έχουν συμφέροντα στην περιοχή. Τους χειμωνιάτικους μήνες το πέρασμα μέσα από τον ορμητικό χείμαρρο είναι πολύ επικίνδυνο… Το ολικό μήκος της γέφυρας είναι 40,1 μέτρα ενώ το μεγάλο της τόξο 30,6 μέτρα. Απέχει από το Αγρίνιο 53 χιλ. και από το Ν. Χαλκιόπουλο 3 χιλ. Από τον δρόμο προς το παλιό Χαλκιόπουλο απέχει 400 μέτρα.
Από την γέφυρα στο Κρύο Νερό μέχρι στα Νησιά, σε μια απόσταση 7,5 χιλιομέτρων, ο Ίναχος έχει υψομετρική διαφορά μόνο 35 μέτρα, δηλαδή κλίση λιγότερο από 0,5%, και έτσι σε όλη την κοιλάδα των Χαλκιοπούλων το ποτάμι κυλάει ομαλά. Στην περιοχή θα μπορούσε να αναπτυχθεί έντονη δραστηριότητα τους ανοιξιάτικους μήνες από αθλητές και λάτρεις των extremesports, του κανό&καγιάκ.Η συγκεκριμένη διαδρομή είναι χαμηλού βαθμού δυσκολίας, και η διάσχιση κωπηλατώντας φουσκωτά ή συμπαγή πολυεστερικά μονοθέσια ή διθέσια κανό και καγιάκ μέσα από τα στριφογυρίσματα του Ινάχου και κάτω από τον ίσκιο των πλατανιών, θα είναι μια μαγευτική απολαυστική διαδρομή για άτομα όλων των ηλικιών καθώς και για οικογένειες. Η φτερόλακα στα Λουτρά Χαλκιοπούλων θα μπορούσε να γίνει ένα οργανωμένο κοινοτικό κάμπινγκ για τους αθλητές και η ύπαρξη των δύο εξαιρετικών και φιλόξενων ταβερνών εκεί, θα ήταν ισχυρός πόλος έλξης για αθλητές και συμμετέχοντες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε η περιοχή να αναβιώσει παλιές δόξες, όταν μεταπολεμικά εκατοντάδες παραθεριστές κάθε καλοκαίρι απολάμβαναν το κρύο λουτρονέρι με την παράξενη αλλά θεραπευτική για πολλές παθήσεις γεύση!
Το Χαλκιόπουλο, Νέο και Παλιό, με την μεγάλη υψομετρική διαφορά αναμεσά τους και με το διαφορετικό κλίμα που επικρατεί από την κοιλάδα χαμηλά έως την Καλάνα ψηλά, αλλά και οι δυτικές δασώδεις περιοχές πάνω από την Αρωνιάδα, είναι ιδανικοί προορισμοί διακοπών. Διακοπών και ευκαιρία για ενασχόληση με ποικίλα ενδιαφέροντα, θρησκευτικά με επισκέψεις στις παλιές εκκλησίες και μονές.Ιστορικά με περιηγήσεις σε αρχαία κάστρα και απομεινάρια άγνωστων πολιτισμών που περιμένουν την ανακάλυψή τους. Πεζοπορικά σεεγκαταλειμμέναμονοπάτια που περιμένουν να ξαναπερπατηθούν. Βουνά που περιμένουν ορειβάτες και αναρριχητές. Σπηλιές που περιμένουν σπηλαιολόγους να φωτίσουν και να εξερευνήσουν τις δαιδαλώδεις διακλαδώσεις τους μέσα στην Καλάνα. Ξέφωτα στο ελατόδασος που είναι ιδανικά σημεία για καλοκαιρινές μουσικές συναθροίσεις κάτω από το φεγγαρόφωτο. Ο Ίναχος με τις πέτρινες και τις κρεμαστές του γέφυρες, που περιμένει να φιλοξενήσει στα καθαρά νερά του Έλληνες και ξένους κωπηλάτες, και πολλά άλλα.
Ευχαριστώ πολύ τους παρακάτω για την πολύτιμη βοήθειά τους με άγνωστες ή ξεχασμένες στο πέρασμα του χρόνου πληροφορίες.
Τον Αθανάσιο Τορουνίδη Δήμαρχο επί δύο τετραετίες με μεγάλη συμβολή στην κατασκευή και συντήρηση των γεφυριών. Τον Επαμεινώντα Νέστορα πρόεδρο της κοινότητας Χαλκιοπούλων για πολλές τετραετίες και ακάματο ενεργό πολίτη για την ανάπτυξη του τόπου.Τον Γεώργιο Καραχρήστο που «πολεμάει» με το ποτάμι σε κάθε κατεβασιά. Τον Δημήτρη Ριζογιάννη γιό του Γιάννη Ριζογιάννη (Λιάκου), τον Βελισάριο Στασινό, τον Βασίλη Ρήγα, τον Κώστα Α. Καρακώστα, τον Οδυσσέα Προύντζο και την σύζυγό του Μαριάνθη που βοήθησαν πολύ με τα παλιά ονόματα απ’ τα γεφύρια και τα ρέματα. Λυπάμαι αν παρέλειψα και κάποιους άλλους.
Απόστολος Κων. Καρακώστας
sinidisi.gr